Uwielbiam kawę o poranku. Będąc na studiach (wieki temu) wymyśliłem, że stworzę firmę, która będzie sprzedawała kawę z automatów. Szkoda, żeby moje przemyślenia marnowały się w zeszycie 🙂
Wszystkie dane są zmyślone, ale oparte o zdrowo rozsądkowe podejście. Ze względu na obszerność podzeliłem ten biznesowy kejs na trzy części:
- Analiza asortymentu metodą ABC i ceny
- Strategia marketingowa i próg rentowności
- Analiza finansowa krok po kroku
Czy można opowiedzieć historię używając tylko cyfr? Okazuje się, że tak! Zestawienie kilku tabel w excelu może być bardziej ekscytujące niż niejeden dobrze napisany thriller. Zwłaszcza jeżeli dotyczy Twojego własnego biznesu.
Mam nadzieję, że ten artykuł nie tylko pomoże zrozumieć nam żarty księgowych typu „pokaż mi swój bilans, a powiem Ci kim jesteś” ale przede wszystkim rozpali w Tobie gorące pragnienie sporządzenia analizy finansowej dla swojego projektu. Z całą pewnością pomoże ona Tobie podjąć kluczową decyzję o jego rozpoczęciu.
Historia, którą chcę opowiedzieć dotyczy mojego dawnego projektu inwestycyjnego o nazwie Delicious Coffee – mercedesa wśród maluchów branży vendingowej. Na przykładzie DeliCoffe dowiesz się w kilku krokach jak sprawdzić czy projekt jest:
- rentowny (rachunek zysków i strat)
- utrzymuje płynność finansową (rachunek przepływów pieniężnych)
- poprawny (bilans)
- opłacalny (wskaźniki NPV, PI, IRR > WACC)
Przygotuj Excela, rozgrzej palce i zaczynamy! ?
Ciekawostka – wszystkie komórki zaznaczone na niebiesko zostały wpisane „z palca”. Zwróć uwagę jak niewiele danych jest potrzebnych do wykonania całkiem w dechę analizy finansowej!
Krok1. Krótki opis działalności
DeliCoffee to firma, która działa w branży venidngowej i zajmuje się sprzedażą luksusowej kawy z automatów. Nasze automaty vendingowe zostały wyposażone w wysokiej klasy moduł parzący wykorzystywany w gastronomicznych ekspresach ciśnieniowych, dzięki czemu oferowana przez nas kawa nie różni się niczym od tej serwowanej w kawiarniach.
W odróżnieniu od popularnych automatów vendingowych bazujemy na świeżo palonej kawie ziarnistej, mielonej przed zaparzeniem napoju. Stawiamy na jakość a nie ilość, dlatego nasza oferta wyróżnia się wśród konkurencji.
Krok 2. Nakłady inwestycyjne na środki trwałe i roczna amortyzacja
Maszyny, pojazdy, budynki i wszystko to czego potrzebujesz do rozpoczęcia działalności. Konfrontacja z rzeczywistością: o qrcze – czemu to wszystko takie drogie?
Amortyzacja jest dla nas zbawienna, ponieważ stanowi koszt, a im wyższe koszty tym mniejsza danina (podatek) na rzecz Państwa.
Amortyzacja jest szczególnym rodzajem kosztu, ponieważ istnieje tylko na papierze – nie powoduje wypływu pieniędzy z kieszeni przedsiębiorcy. To tak jakby mieć ciastko i zjeść ciastko. SUPER sprawa!
Krok 3. Założenia i prognozy
Pamiętaj! Twój projekt jest tak dobry jak jego założenia. Rachunek wyników można wykonać w kilka minut, ale co z tego jeżeli opierasz się na nierealistycznych danych? Staraj się o możliwie precyzyjne i rynkowe stawki. Spróbuj przewidzieć kawałek najbliższej przyszłości.
W moich założeniach uwzględniam np.:
- Sezonowy spadek sprzedaży kawy w IIIq. Co prawda nie wiem dokładnie czy tak będzie, ale wyobrażam sobie, że latem pijemy znacznie mniej ciepłych napojów.
- Wynagrodzenie dla pracowników 2500 zł + 20,74% narzutu na składki ZUS, co oznacza, że każdy pracownik będzie kosztować mnie 3 848 zł miesięcznie.
- Reklama jako 5% moich przychodów.
- Dywidenda w wysokości 50% zysku netto roku poprzedniego
- itd..
Krok 4. Nakłady i źródła finansowania projektu
Akcja pt. szukam kasy na aktywa trwałe (sprzęt) i obrotowe (zapasy do handlowania). Wiem już czego potrzebuję tylko skąd na to wszystko wziąć pieniądze? Zaglądamy do kieszeni najbliższej rodziny i rozbijamy skarbonkę w poszukiwaniu kapitału własnego.
Przede mną nie lada gratka, ponieważ potrzebuję 408 670 zł, a mam tylko 20% kapitału własnego. Skąd wziąć resztę?
Krok 5. Plan obsługi kredytu
Kto będzie na tyle szalony żeby pożyczyć mi brakujące 318 936 zł?
Wbrew pozorom, możliwości jest bardzo dużo. Od pożyczek, przez kredyty bankowe, do emisji udziałów.
Załóżmy, że bank może sfinansować projekt kredytem na 5 lat (czas trwania projektu) o łączonym oprocentowaniu 4,79% w pierwszym roku. Na oprocentowanie składa się marża w wys. 3% oraz 1,79 % stopa WIBOR 6m.
Co ciekawe oprocentowanie w pozostałych latach można obliczyć na podstawie prognoz stóp inflacji przez NBP (ze wzoru fishera). Raty spłacam pod koniec każdego roku. Łącznie uzbiera się 57 055 zł samych odsetek. Cała impreza (koszt kredytu) wyniesie mnie 18%, hmm całkiem sporo.
Czy warto wziąć kredyt?
Osobiście uważam, że tak. Dobry dług nie jest zły ?
Przekonuje mnie efekt tarczy podatkowej – odsetki od kredytu stanowią dla nas koszt, a my kochamy koszty! bo wtedy płacimy niższe podatki
A ekonomiści powiedzą, że to zależy od stopnia zadłużenia. Im większy stosunek kapitału obcego do własnego tym większe ryzyko dźwigni finansowej. Z jednej strony kapitał obcy zwiększa efektywność zysku na kapitale własnym, ale z drugiej strony raty bankowe należy płacić niezależnie od tego czy ten zysk wypracujemy.
Innymi słowy, jeżeli Twój projekt przynosi Tobie z każdej zainwestowanej złotówki więcej % niż koszt oprocentowania kredytu to bierz ile się da, ale tylko do pewnej granicy!
Krok 6. Dzienne przychody i koszty surowców na jeden automat (I, II, IV q)
Założyłem wysokość dziennej sprzedaży na poziomie 60 kubeczków kawy dziennie dla jednego automatu. Co przekłada się średnio na 166 zł przychodu ze sprzedaży.
Po odjęciu kosztów wytworzenia 32 zł (surowce: kawa, mleko, woda) oraz kubeczków 9 zł zarabiam 125 zł na jednym automacie. (nie licząc pozostałych kosztów operacyjnych: pensje pracownicze, paliwo, czynsz etc…)
Przy dokonywaniu analizy sprzedaży warto zastosować taki oto trik:
Jedną komórkę zarezerwuj na współczynnik wrażliwości i uzależnij pozostałe komórki właśnie od niej. Dzięki temu jeżeli zajdzie potrzeba przeprowadzenia prognozy np. co się stanie jeżeli obniżysz cenę o 20% wystarczy, że zmniejszysz współczynnik o 20%
KROK 7. Rachunek zysków i strat
W końcu docieramy do pierwszego punktu głównego. Rachunek zysków i strat informuje nas o tym, czy jesteśmy rentowni (pod lub nad kreską)
Warto zwrócić uwagę na IIIq gdzie firma przynosi -42 463 zł straty. Są to konsekwencje zakładanego przeze mnie spadku sprzedaży o 40% w tym okresie. Kto przy 30-stopniowym upale kupuje gorącą kawę? Na szczęście katastrofa występuje tylko w naszej symulacji. Dzięki takiemu założeniu możemy przygotować się na wystąpienie czarnego scenariusza np. Proponuję w okresie letnim, wprowadzić do asortymentu kawy mrożone lub zimną, zieloną herbatę. Czy są takie automaty? – nie mam zielonego pojęcia.
UWAGA! Rachunek wyników uwzględnia zmiany cen oraz ilości w przyszłych latach zgodnie z tabelą poniżej.
KROK 8. Wskaźniki zmiany ilości oraz cen w latach 2-5
Profesjonalna analiza finansowa powinna zawierać zmiany cen w przyszłości o inflację oraz ew. zmiany ilości sprzedaży. Bądźmy realistyczni aż do bólu! Np.:
- Spodziewam się, że wzrost sprzedaży w kolejnych latach będzie coraz mniejszy (wciąż będzie rósł ale wolniej ze względu na duże nasycenie rynku) 4% w drugim roku, 2%, 1% w kolejnych, aż w ostatnim roku spadnie do – 1,5%
- Koszty eksploatacyjne mogą rosnąć bardziej niż inflacja
- Dodatkowo chcę motywować moich pracowników podwyżkami w każdym roku (2 razy wyższymi niż inflacja).
Uwzględniając powyższe założenia będziemy lepiej przygotowani na podwyżki kosztów ?
KROK 9. Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto
Pieniądze mają dla nas pracować, a nie odpoczywać – niby proste, prawda?
Kapitał obrotowy netto informuje nas czy przypadkiem nie mamy zbyt dużo zamrożonej gotówki w towarach. Precyzyjne określenie gdzie i jak długo „siedzą” Twoje aktywa obrotowe wskaże Ci na czym się skupić, aby poprawić efektywność kapitału pracującego. Im dłużej przytrzymujemy zapasy albo czekamy na wpływ należności tym firma musi liczyć się z dodatkowymi kosztami np. odsetkami od niespłaconej raty kredytu za zakup materiałów. Zatem firmy powinny dążyć do obniżenia tego współczynnika do możliwie jak najniższego poziomu, ale wciąż zachowując granicę bezpiecznej płynności
W teorii zakup towarów (zobowiązania z tytułu dostaw) można finansować na bieżąco spłatami należności przez odbiorców/Klientów.
Znak ujemny przy zmianie KON jest pozytywnym zjawiskiem, ponieważ świadczy o uwalnianiu się gotówki.
KROK 10. Przepływy pieniężne
Po dokonaniu kilku korekt na zysku netto z rachunku wyników takich jak np.: dodanie amortyzacji (amortyzacja nie powoduje wypływu gotówki) otrzymujemy rzetelną informację o naszej płynności finansowej.
uffff.. jesteśmy płynni ?
Dywidendy z każdym rokiem są coraz wyższe (50% zysku netto z roku ubiegłego) – SUPER! ale nie spoczywamy na laurach tylko zastanawiamy się co zrobić z zyskiem zatrzymanym!
W moim wypadku pozostały zysk zostanie przeznaczony na rozwój firmy, w tym zakup dodatkowych automatów. Po drugim roku, zakładając, że plan zostanie zrealizowany w 90 proc., firma przyjmie trzeciego pracownika.
KROK 11. Bilans
To już prawie koniec. Jeżeli dokonaliśmy poprawnych obliczeń aktywa będą równe pasywom. Nasza kontrolka musi równać się 0 (aktywa – pasywa = 0)
ufff.. wszystko się zgadza. Nie trzeba szukać igły w stogu siania.
KROK 12. Analiza projektu inwestycyjnego
Zanim sprawdzimy czy projekt warto wdrożyć, a jeżeli tak, to jak bardzo nam się opłaci, musimy „odizolować” inne czynniki, które mogłyby mieć wpływ na wynik. Właśnie dlatego pomijamy strukturę finansowania. Mówiąc bardziej obrazowo nie powinno nas obchodzić jakimi rurami przepłynął gaz. Ważne jest jednak to, jak ten kubik gazu został sprawnie zamieniony na energię. Jak zerkniesz na poniższy schemat szybko zrozumiesz co mam na myśli:
Do obliczenia efektywności projektu potrzebujemy:
- przepływy pieniężne, oczyszczone z efektu tarczy podatkowej na odsetkach od kredytu (Interesuje nas wyłącznie to co uzyskujemy z poniesionych nakładów, pomijając źródła finansowania).
- odpowiedniej stopy procentowej WACC. Mając WACC będziemy mogli zdyskontować przyszłe przepływy (przenieść je w czasie do teraźniejszości
KROK 12a. Przepływy pieniężne do oceny efektywności projektu inwestycyjnego
Szarą komórką zaznaczyłem rok, w którym zwraca się cała inwestycja
Krok 12b. Kalkulacja stóp dyskontowych
- Pisząc o stopie procentowej miałem na myśli WACC – średnioważony koszt kapitału gdzie wagami są poszczególne udziały: kapitału własnego oraz długu w aktywach ogółem. Mówiąc po polsku to średnia: kosztu utraconych korzyści gdybyśmy zainwestowali w inną spółkę o podobnym potencjale oraz kosztu długu.
- Koszt kapitału własnego można obliczyć z modelu CAPM, znając stopę wolną od ryzyka (bony skarbowe), wsp. Beta dla branży gdzie firmy również korzystają z dźwigni finansowej (lewarują się długiem) oraz premię za ryzyko. Dwa ostatnie wskaźniki znajdziemy na stronie Damodarana
- Za koszt długu możemy przyjąć nominalną stopę procentową po której brany jest kredyt
Już nie będę Was dłużej trzymać w napięciu. Sprawdźmy ile zarobimy na całej imprezie!
KROK 12c. Mierniki efektywności projektu inwestycyjnego
WOW! Wyniki są bardziej niż zadowalające
- INWESTYCJA: -408 670 zł
- ZYSK: 237 833
- CZAS TRWANIA: 5 lat
ale czy warto? Może lepiej zainwestować pieniądze na giełdzie lub ulokować w banku na lokacie? Żeby sprawdzić czy to dużo/mało należy policzyć wewnętrzną stopę zwrotu (excel ma taką funkcję). Mając IRR możemy przyrównać nasz wynik do alternatywnych inwestycji.
27% w skali roku to na prawdę świetny wynik!
Well done!
Dodatnie NPV oraz Profitability Index (PI), IRR wyższe od WACC informują nas czy warto wdrożyć projekt. W przypadku DeliCoffee decyzja jest bardzo prosta ?
a jak będzie w Twoim przypadku?
Podsumowanie:
- Analiza finansowa pomoże Ci ocenić swoje realne siły oraz przygotować na różne czarne scenariusze
- Do obliczenia zyskowności projektu potrzebne są: rachunek zysków i strat, rachunek przepływów pieniężnych i bilans,
- Do oceny efektywności inwestycji lepiej pobrać wsp. Beta oraz premie za ryzyko (dla kraju i danej branży) ze strony Damodarana, niż obliczać je samemu
- Projekt jest tak dobry jak jego założenia.
